عادت سازی چیست؟ و چگونه عادت سازی کنیم؟

همه ما روزانه کارهای زیادی انجام می‌دهیم و با انجام آنها اهداف گوناگونی را دنبال می‌کنیم. بخشی از این رفتارها بنابر دانش و آگاهی و با زیربنای تفکر شکل گرفته و صورت می‌پذیرند، اما آیا این موضوع درباره‌ی همه رفتارهای ما صادق است؟

واقعیت این است که اکثر اعمالی ما در طول روز برای انجام آنها وقت می‌گذاریم، چیزی غیر از عادت های ما نیستند. حتی در بسیاری از مواردی که خودمان فکر می‌کنیم در حال انجام یک عمل از روی عقلانیت هستیم، این عادت ها اند که در حال شکل دادن به رفتارهای ما هستند. عادت ممکن است به صورت یک رفتار کامل به وقوع بپیوندد یا فقط ذهنیتی شکل گرفته بر مبنای عادت باشد که به رفتارهای مختلفی منتهی می‌شود، اما در هر صورت نتیجه یکی است؛ عادت ها در حال مدیریت کردن بخش عظیمی از زندگی ما هستند.

حال که عادت ها نقشی چنین حیاتی و پر رنگ درزندگی ما دارند، با استقبال از سوال مهم «عادت سازی چیست؟» خود را برای مدیریت این بخش بزرگ از زندگی آماده می‌کنیم. پیشنهاد می شود مطلب ما در خصوص ” ترک عادت ” و ” مهارت های زندگی ” را مطالعه نمایید .

چگونه عادت سازی کنیم؟

قبل از پاسخ به سوال «عادت سازی چیست؟» ، باید به سوال مهم و اساسی «عادت چیست؟» پاسخ بدهیم. عادت رفتاری است که معمولاً به شکل ناخودآگاه و خودبخوری و به صورت تکرار شونده در زندگی ما رخ می‌دهد. این رفتارها ممکن است مفید یا مضر باشند یا حتی فقط بخشی از وقت ما را پر کنند و تاثیر قابل توجهی بر زندگی و شخصیت ما نداشته باشند. نقش عادت فکری در زندگی معمولاً بیشتر از چیزی است که تصورش را می‌کنیم؛ زیرا حجم زیادی از فعالیت‌های روزانه ما از عادت های ما نشأت می‌گیرند.

با توجه به اهمیت عادت ها، یکی از توصیه‌های مهم و پرتکرار مشاوران برای بهبود زندگی افراد در حوزه‌های مختلف، تغییر عادت های آنها است. این مدیریت عادت ها که به صورت خودآگاه و عمدی صورت می‌گیرد، «عادت سازی» نام دارد. عادت سازی به ما کمک می‌کند بخش ناخودآگاه زندگی را در خدمت بخش خودآگاه و ارادی زندگی در آورده و از لحظاتی که برای پیشرفت روی آنها حساب نمی‌کنیم، بیشترین بهره ممکن را ببریم؛ حتی بیشتر از لحظه‌هایی که بر روی اهدافمان تمرکز داریم و به شکل خودآگاه به سمت آنها حرکت می‌کنیم.

حال برمی‌گردیم اصلی‌ترین سوال: «چگونه عادت سازی کنیم؟». اگر خواهیم در یک جمله به این سوال جواب بدهیم، باید بگوییم: با تکرار یک رفتار، می‌توانیم آن را به عادت تبدیل کنیم؛ اما این تمام ماجرا نبوده و این اصل ساده، آن قدری که به نظر می‌رسد ساده نیست. وقتی قصد داریم با برنامه‌ریزی و به کمک تکرار، رفتاری را به حوزه عادت ها نزدیک کنیم، باید شرایط و ضوابطی را مد نظر قرار دهیم. این برنامه باید با توجه به نکات مهم پیرامونی که در به سرانجام رسیدن آن نقشی حیاتی دارند، قدم به قدم پیش برده شود. در ادامه به بخشی از این نکات اشاره می‌کنیم.

چرخه عادت ها چیست؟

قانون عادت به ما می‌گوید برای تبدیل یک رفتار به یک عادت باید آن رفتار را تکرار کنیم. حال این سوال پیش می‌آید که آیا تمام عادت هایی که ما با آنها زندگی می‌کنیم این مراحل را طی کرده اند؟ اگر طی کرده اند چرا در موارد بسیاری ما این مراحل را به خاطر نداریم؟
جواب این سوال مثبت است. هرچند همانطور که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد، لزومی ندارد این تکرارها تعداد یکسانی داشته باشند، اما در هر صورت، نقشی تکرار در شکل گیری عادت ها غیر قابل انکار است. حالا چرا ما این مراحل را در بسیاری از عادت ها به خاطر نداریم؟ واضح است، چون روی این تکرارها تمرکز نداشته ایم و چرخه عادت کار خودش را کرده است. چرخه عادت چیست؟

چرخه عادت یک مثل با سه رأس است که رأس اول آن را عاملی محرک تشکیل می‌دهد. مثلاً ما گرسنه ایم و این یک عامل محرک به حساب می‌آید که ما را به سمت یک رفتار هل می‌دهد. این رفتار در اینجا چیزی نیست غیر از غذا خوردن. رأس دوم این مثلث همین رفتار است که با آن اشاره کردیم. یعنی کاری که در اثر وجود یک عامل محرک ما به سراغ آن رفتار می‌رویم. آیا کار تمام شده است؟

خیر. رأس سوم این مثل پاداش است. پاداش می‌تواند انواع گوناگونی از مسائل را شامل شود، چه درونی و چه بیرونی؛ چه مادی و چه معنوی. در مثال بالا، لذت بردن از خوردن غذا و برطرف شدن احساس گرسنگی، پاداشی است که ما با انجام یک رفتار به آن می‌رسیم. حال بیایید ببینیم این چرخه عادت چه بر سر ما می‌آورد.

ویژگی اصلی چرخه عادت، تکرار‌شوندگی آن است. هر رأس مثل در این چرخه، رأس بعدی را تقویت کرده به آن منتهی می‌شود. بگذارید با یک مثال دیگر پیش برویم: اعتیاد. فردی در اثر عوامل مختلف به مواد مخدر روی می‌آورد. چه اتفاقی برای او رخ می‌دهد که جدایی از این اعتیاد برای او سخت و عذاب‌آور می‌شود؟ صرف نظر از مسائل فیزیولوژیکی، چرخه عادت جواب خوبی به این سوال ما می‌دهد.

فرد احساس نیاز به مواد می‌کند. این احساس نیاز به مصرف مواد منتهی می‌شود. مصرف مواد در او احساس خوبی به وجود می‌آورد. این احساس خوب باعث می‌شود فرد باز هم به مصرف مواد احساس نیاز کند و این یعنی شروع دوباره چرخه.

چرخه عادت پایانی ندارد؛ از یک نقطه شروع می‌شود و بعد از شروع به صورت خودکار، مدام خودش را تکرار می‌کند و تکرار می‌کند، تا جایی که در نهایت یک رفتار را برای ما تبدیل به یک عادت می‌کند. در بسیاری از مواقع بدون اینکه ما متوجه اتفاقاتی که در حال رخ دادن است بشویم، چرخه عادت کار خودش را می‌کند و بدون اینکه از ما اجازه بگیرد، رفتارهای ما را شکل می‌دهد.

قانون ایجاد عادت در ۲۱ روز

اگر در زمینه عادت ها مطالعه داشته باشید، احتمال دارد چشم شما به این عبارت برخورد کرده باشد: «ایجاد عادت در ۲۱ روز». منظور از این عبارت این است که اگر رفتاری را به مدت ۲۱ روز تکرار کنید، آن رفتار برای شما تبدیل به یک عادت خواهد شد. اما آیا این گزاره درست است؟

در مواجه با مسائل انسانی که از طرفی به طور طبیعی عوامل بسیار زیادی بر آن تاثیر دارند و از طرف دیگر ساختار ذهنی و شخصیتی انسان‌ها هم دارای اختلاف و تفاوت‌ای فاحش هستند، معمولاً استفاده از عبارت های کمی به صورت دقیق و مشخص جواب درست و قابل اعتمادی به ما نخواهد داد. ممکن است برخی از عادت ها به زمان بیشتری برای تشکیل شدن نیاز داشته باشند و برخی کمتر.

از طرفی این مورد، در افراد مختلف بسته به عوامل گوناگون مثل شرایط محیطی، شخصیت فرد، عادت های قبلی و بسیاری از موارد دیگر، نسبت به فرد دیگر متفاوت باشد. پس نمی‌توان به این مدت ۲۱ روز به چشم قانونی قطعی و قابل اعتماد نگاه کرده و بر مبنای آن برای ایجاد عادت ها برنامه‌ریزی کرد.

جمع بندی

انسان‌های موفق، برای بخش‌های مختلف زندگی خود برنامه‌ریزی می‌کنند. یکی از بخش‌هایی که برنامه‌ریزی برای آنها بسیار مهم است عادت های انسان است. ما در این نقاله سعی کردیم با پاسخ به سوال «عادت سازی چیست؟» و بیان نکاتی که در انجام صحیح این فرآیند به ما کمک خواهد کرد، افقی را پیش روی شما قرار دهیم تا برای حرکت به سمت موفقیت، به عادت ها به عنوان یک عامل حیاتی نگاه کرده و آنها را به حال خود رها نکنید؛ زیرا آنها هم شما را به حال خودتان رها نمی‌کنند. مطالعه مطلب ” چگونه نه بگوییم؟ ” میتواند برای شما مفید باشد.