امروزه پرورش کودک تبدیل به یک دغدغه و مسئله مهم برای والدین شده است اما به‌دلیل تفکر اشتباه از سوی والدین که نتیجه‌اش فشارهایی است که صرفا کودک را از یادگیری دور می‌کند تا به اصطلاح کودک نابغه پرورش دهند و یا همه تحسین‌اش کنند تماما از عدم آگاهی والدین نشأت می‌گیرد چراکه آنان با کسب اطلاعات درباره‌ی مراحل رشد کودک و اینکه کودک در هر زمان آمادگی پذیرش چه نکاتی را دارد و چه مواردی را می‌تواند یادبگیرد باید با کودک خود برخورد کنند. پیشنهاد می شود مقاله اختصاصی ما در خصوص ” روانشناسی کودک چیست ” را مطالعه نمایید.
والدین نباید فراموش کنند که رشد، فرایندی آرام است و نیاز به زمان دارد، کسب مهارت نیز نیازمند فرصت کافی است. کودکان تمام کننده والدین نیستند، آنان مسئولیت برآورده کردن آرزوهای فروخفته‌ی والدین را برعهده ندارند بنابراین والدین صرف رسیدن به هدف نابغه پروری نباید علایق کودک را زیرپا بگذارند و فرصت شکوفایی استعداد های مبتنی بر آن را سلب کنند همینطور نباید آنان را تحت فشار بگذارند و انتظارات نامتعارف مثل سرعت بالا برای بازدهی اموزش‌ها و….. داشته‌باشند.
هنگامی که این نکته را از طرق مختلف متوجه می‌شوند و به اشتباه بودن مسیری که درپیش گرفتند پی می‌برند، در اضای انکار و آوردن توجیه اینکه ما فقط داریم شرایطی را جهت نابغه شدن فرزند فراهم می‌کنیم، در جلوگیری از ادامه این اتفاق تلاش کنند چراکه هرچه زودتر از این مسیر برگردند بهتر است، شاید هنوز دیر نشده باشد و برای رسیدن به هدف مدنظر بشود کارهایی کرد.
والدین باید درابتدا کودک را برای زندگی کردن به جای مدرسه رفتن اماده کنند. آنان باید مهارت‌های زندگی را یاد بگیرند از جمله تربیت فرزند پسر از بدو تولد و بعد نوبت مهارت‌های دیگر مثل زبان دوم موسیقی و… می‌رسد. ولی متاسفانه بسیاری از والدین به‌جای والدبودن بیشتر درنقش معلم یا قاضی عمل می‌کنند.
در این مقاله قصد داریم عملکردهای لازم و رفتارهای مناسب درجهت پرورش کودک نابغه و برخورد با کودک باهوش و خلاق بررسی کنیم.
توصیه‌هایی درجهت اینکه چگونه بچه قوی داشته باشیم
- والدین به فرزندانشان فرصت شکوفایی بدهند
- درصورت مشاهده استعداد خاصی در ابتدا با یک مشاور مشورت کنند و سپس تمام وسایل جهت پرورش استعداد فرزند را فراهم کنند و مانعی نباشند
- شناخت و آگاهی کامل از کودک خودداشته باشند
- درجهت این شناخت با کودک رابطه‌ای صمیمانه برقرار کنند، بازی های بسیاری انجام دهند و سعی کنند که بیشتر برای کودک وقت بگذارند
- با کودک بیشتر صحبت کنند و محیطی امن جهت بیان تمام احساسات، علایق، دغدغه‌ها و مشکلات فراهم کنند
- بعد از شناخت علایق و استعدادهای کودک اقدام به آموزش مهارتی خاص کنند و برای روش این آموزش و همینطور مسائل دیگر به‌صورت دوره‌ای به روان‌شناس مراجعه کنند و از او مشورت بگیرند
- کودک را درسنین پایین مجبور به رعایت ارزش‌های اجتماعی نکنید چراکه در سنین کم کودک درک خاصی از این مهارت‌های اجتماعی ندارد و منطق این قضیه برایشان نامفهوم است بنابراین تحت فشار قرار دادن کودک به‌طور مثال برای گفتن سلام یا درست نشستن و…. نه‌تنها مهارت اجتماعی اورا افزایش نمی‌دهد بلکه باعث کاهش اعتماد به نفس او نیز می‌شود
- کودک زیر ۷ سال را نباید به‌طور مستقیم آموزش داد چراکه انان همانند بزرگسالان ابزار لازم جهت تمرکز کردن به‌طور مثال درکلاس درس را به‌دست نیاورده‌اند. بنابراین کلاس‌های اموزشی در زیر این سن توصیه نمی‌شود و باید برای آموزش از روش های تخصصی کمک بگیرید به‌طور مثال کودک دارای حس شنوایی قوی است با کمک گرفتن از این موضوع میتوانید به‌طور غیرمستقیم درهنگام مکالمه عادی چه با خود کودک و چه با دیگران نکاتی را آموزش دهید و یا آموزش ازطریق بازی کردن
- برای آموزش زبان دوم، پخش کارتون‌هایی به زبان مدنظر بسیار کمک‌کننده است اما پیشنهاد می‌شود که از سنین پایین این اموزش شروع نشود چراکه ممکن است کودک دیرتر شروع به حرف زدن کند به‌دلیل اینکه با دایره لغاتی وسیع روبرو شده است بنابراین بعد ازاینکه زبان اول تکمیل شد و کودک توانست کلمات را درقالب جمله بیان کند که معمولا در ۳ تا ۵ سالگی این اتفاق می‌افتد، بهتر است آموزش زبان دوم اغاز شود همچنین صحبت کردن به زبان مدنظر با کودک نیز بسیار کمک کننده است علاوه بران با استفاده از روش بازی کردن و یا استفاده از اسباب بازی‌های مرتبط میتوانید جهت اموزش کلمات، به دو زبان استفاده کنید. درصورتی که والدین به کشور دیگری مهاجرت کردند کافی است که یکی از والدین به زبان مادری و دیگری به زبان مدنظر صحبت کند.
- هرگز جهت آموختن یا سخن‌گفتن کودک را تحت فشار نگذارید چراکه اگر کودک نگرانی یا عدم رضایت والدین را حس کند ممکن است دچار اختلالات تکلمی شود.
- ورزش جهت تقویت مهارت‌های ذهنی و حرکتی کودک بسیار مؤثر است
ورزش‌هایی نظیر شنا و زیمناستیک و… البته لازم به‌ذکر است که حتما با پزشک کودک خود درجهت سن شروع به ورزش مخصوصا نوع ورزش مشورت کنید - تشویق کردن کودک به نقاشی کشیدن و همینطور همراهی کردن والدین با آنان که معمولا پیشنهاد می‌شود از سن ۴ سالگی آموزش نقاشی کشیدن به‌شرط هدف، ایجاد خلاقیت در کودک باشد اغاز شود بنابراین در سنین زیر دبستان هدف از نقاشی صرفا فضایی جهت رشد خلاقیت کودک است و خود نقاشی و تصویر کشیده شده در اولویت دوم قرار می‌گیرد
- همچنین از نقاشی کودکان اطلاعات بسیار وسیعی از روان انان می‌توان دریافت کرد که به شناخت کودک و کمک به آن و یا پیشگیری از اتفاق بدی بسیار کمک می‌کند بنابراین در ملاقات‌های دوره‌ای با روان‌شناس نقاشی‌هارا نیز مورد اهمیت قراردهید و مشورت کنید
- شروع آموزش موسیقی از روش غیرمستقیم از سنین ۲ تا ۸ سالگی پیشنهاد می‌شود درحقیقت زمانی که کودک قادر به تفکیک و تحلیل صداها و آواهاست.لازم به ذکر است غیرمستقیم بودن بسیار حائز اهمیت است.
- پیشنهاد می‌شود از ۲ سالگی به بعد جای خواب کودک را جدا کرده و ساعات خواب مشخصی را طبق آموزش‌های قبلی که ارائه کردید برایش درنظر بگیرید
- خواندن کتاب با لحنی آرام و دلنشین به‌همراه نوازش برای کودک از روزهای نخست که حتی درک خاصی از این مسئله ندارد نیز بسیار کمک‌کننده است چراکه او از احساسات و صدای شما لذت می‌برد و همینطور اسبابی جهت نزدیک شدن شما به کودک و همینطور الگو بودن جهت کتاب خواندن است. کودک هنگامی که کتاب را دردست والدینش ببیند الگوبرداری می‌کند
- ۱۴ ماه اول زندگی کودک بسیار حائز اهمیت است و به توجه ویژه‌ای نیاز دارد
- از ۳ سالگی به بعد در ابتدا در ساعات محدود میتوانید مهد کودک را آغاز کنید تا به روند استقلال، اجتماعی شدن و هوش اجتماعی کودک کمک کنید
- برای تجربه استقلال باید این پیش زمینه را در کودک به‌وجود اورید اگر به‌طور ناگهانی بدون هیچگونه آمادگی قبلی اقدام به مهد بردن کودک کنید ممکن است کودک مضطرب شود بنابراین قبل از مهد کارهایی ازقبیل: تنهایی به خواب رفتن، تنهایی غذا خوردن، بعضی از کارهای خودش را تنهایی انجام دادن و… به ایجاد پیش زمینه در مقوله استقلال کمک می‌کند.
- کودک از ۴ تا ۱۶ ماهگی باید با یک نفر در تماس باشد و اگر مجبورید که کودک خودرا از نوزادی به مهد بسپارید این نکته مهم را رعایت کنید چون ممکن است به مربی مهد عادت کند هنگامی که از او دور شود دچار اضطراب جدایی شود .
- آموزش دستشویی رفتن باید از زمانی آغاز شود که بدن کودک آمادگی پذیرش‌اش را داشته باشد یعنی در ابتدا کودک باید از کثیف‌شدن یا خیس شدن آگاه شود سپس با خود ادرار یا مدفوع آشنا شود تا کنترل کردن انان را متوجه شود. بیشتر کودکان بین ۲ تا۳ سالگی می‌توانند ادرار و مدفوع را در روز و شب کنترل کنند. زودتر شروع کردن آموزش سبب اضطراب می‌شود و یا توجه زیاد به مدفوع نیز آسیب زننده است چراکه ممکن است کودک از این وسیله جهت رسیدن به خواسته‌ها استفاده کند و یا دچار یبوست یا آسیب روانی شود
- آموزش نظم به کودک یعنی درابتدا والدین آرام آرام کارهای کودک را برعهده‌ی خودش قراردهند البته به نسبت سن وتوانایی کودک بنابراین والدین ۱۸ سال زمان دارند تا مرحله به مرحله کودک را منظم کنند بنابراین به‌هیچ وجه نباید عجله کنند و کودک را تحت فشار قراردهند.
- بعضی از کارشناسان معتقدند که کودک را می‌توان از سنین ۸ تا ۱۰ سال به‌تدریج درخانه تنها گذاشت اما این نکته به نسبت کودکان ممکن است تغییر کند چراکه والدین باید باتوجه به تربیت، امادگی‌ها و پیش‌زمینه هایی که در کودک خود ایجاد کردند اقدام به اینکار کنند
و بسیاری از موارد دیگر که بهتراست با یک روان‌شناس حاذق مشورت کنید.
رابطه گریه نوزاد با هوش
از مهم‌ترین رفتارهای والدین جهت رشد هوشی و ارتباط صحیح با کودک توجه متعادل نسبت به نشانه‌های جسمی، روانی و علائم رفتاری کودک است، گریه‌های بیش از حد و اهمیت ندادن والدین به گریه‌ها مبنی بر این تفکر که اگر توجه نکنیم خودش ارام می‌شود باعث مشکلات رفتاری و پایین آمدن ضریب هوشی می‌شود محققان معتقدند که اکثر کودکانی که زیاد گریه می‌کنند و مورد غفلت قرارمی‌گیرند مهارت‌های اجتماعی و وشی سالمی ندارند، تحقیقاتی منحصرا درخصوص نوزادانی که در ۳ ماه اول به بعد این موضوع برایشان ادامه پیدا کند، در سن ۵ سالگی ۹ واحد از ضریب هوشی آنان کاسته‌شده بود.
مقاله ” تست ضریب هوشی ” را مطالعه کنید.
چگونه هوش کودک خود را بسنجیم
دیوید وکسلر معتقد است که هوش توانایی کلی و جامع درفرد که باعث تفکر منطقی و فعالیت هدفمند و سازگاری با محیط می‌شود بنابراین اجزایی به‌هم پیوسته هستند که نمی‌توان مستقل از یکدیگر آن را سنجید.
مشخصه کودک باهوش عبارتند از:
- معمولا سازگاری بالایی دارند
- ازهرگونه تمرین‌های مغزی لذت می‌برند
- سرعت یادگیری بالایی دارند
- بازدهی خوبی دارد
- معمولا اشتیاق یادگیری بالایی دارند
- توانایی‌ها و استعدادهای سرشاری در زمینه‌های مختلف ازخود نشان می‌دهند
- ممکن است به دلیل هوش بالا و راحت بودن تکالیف مدرسه برای کودک، هیچگونه اشتیاقی نسبت به انجام تکالیف ازخود نشان ندهد.
همینطور تست های مختلفی جهت سنجش هوش مثل تست گودیناف یا آزمون ترسیم آدمک و…. از راه‌های دیگر تشخیص سنجش هوش کودک است.
راهکارهای تقویت هوش فرزند
برخی از کارشناسان معتقدند که هوش، ۴۹ درصد ژنتیکی و ۵۱ درصد انگیزشی است و برخی دیگر تأثیر محیط را ارجح می‌دانند با این استدلال که کودکی که به‌طور ژنتیکی باهوش است ممکن است آینده قابل انتظار را نداشته باشد برخلاف آن کودکی که آینده‌ی خاصی برایش پیش‌بینی نشده بود ممکن است به دستاوردهایی خوبی دست پیداکند.
در ادامه به بررسی چندین راهکار در جهت پاسخ به این سوال که چکار کنیم فرزندمان باهوش شود که با راهکارهای تقویت هوش کودک هفت ساله نیز مشترک و مرتبط است می‌پردازیم:
- درهنگام بارداری با مشورت با متخصص و درپیش گرفتن عملکردهایی خاص مثل حرف زدن با جنین و تغذیه مناسب همینطور سبک زندگی مناسب درجهت تقویت هوش تلاش کنید
- درصورت بروز افسردگی بعد از بارداری به‌سرعت جهت درمان آن اقدام کنید
- تغذیه مناسب را درپیش بگیرید مخصوصا اگر فرزند از شیر مادر تغذیه می‌کند موادغذایی همچون گوشت، سبزیجات، میوه‌های تازه و تخم مرغ که حاوی آهن و پروتئین است مصرف کنند
- برای کودک موسیقی مناسب پخش کنید
- کودک را ماساژ دهید
- میان‌وعده‌های سالم و مغذی مثل مویز با گردو و مغزهای مختلف دیگر و همینطور میوه بسیار حائز اهمیت است
- با کودک بازی کنید
- اسباب بازی‌های کمک آموزشی تهیه کنید
- به خواب کودک به‌شدت اهمیت دهید و ساعات خواب مفید که از ۹ شب تا ۸ صبح است را رعایت کنید
- حرف زدن والدین با کودک
صحبت کردن و چالش های کلامی ایجاد کردن مثل پرسیدن سوال‌هایی بی پاسخ و یا سوال‌هایی که ذهن کودک را تشویق به خلاقیت و استدلال می‌کند بسیار کمک کننده است - تشویق کودک به مطالعه از طریق فراهم کردن کتاب‌هایی مناسب با سن و محتوای جذاب همچنین الگوی کتاب‌خوان خوبی بودن
- حتما کودک را تشویق کنید چراکه بسیار حائز اهمیت است با صدای بلند و هورا کشیدن هم اینکار را بکنید اما درحد تعادل به‌طوری که حس بی‌نقصی، عدم پذیرش شکست و عدم سازگاری با مشکلات احتمالی درانان به‌وجود نیاید بنابراین والدینی که تحسین‌های بی‌مورد و خطاب کردن‌های افراطی کودک به باهوشی را دارند باعث ایجاد انتظارات درونی نامتعارف در کودک می‌شوند و ممکن است مشکلات بیشتری به‌وجود آورد
- والدین به تعالیم و تجارب دوران کودکی فرزندشان به‌خصوص دو سال اول زندگی که طبق تحقیقات دوره طلایی رشد مغزی تلقی می‌شود باید توجه و اهمیت ویژه‌ای قائل باشند
- برای اشیا اسم بگذارید و کودک را تشویق به یاداوری آنان کنید و یا هر اسمی را با یک داستان یا رمزی ادغام کنید تا بهتر در ذهن کودک بماند
- به تربیت فرزند موفق خود توجه کنید تا استعدادهای خاص آن را هرچه سریعتر بشناسید و درجهت شکوفایی‌اش تلاش کنید
مرکز پرورش کودکان نابغه
مراکز پرورش بسیاری درکشور وجوددارد مراکزی که سعی دارند ازطریق یافتن استعدادهای بالقوه و ذاتی و کمک کردن به بالفعل کردن یا به‌کارگیری انان در عمل به کودک درجهت پیشرفت کمک کنند که پیشنهاد می‌شود والدین حتما تحقیقات لازم را درباره‌ی ان مرکز خاص کرده باشند همینطور نکات ذکر شده را رعایت کنند و بهتر است با یک مشاور نیز درباره آن مرکز مشورت کنند سپس کودک خودرا در اینگونه مراکز قراردهند.
برای آشنایی بیشتر با حوزه کودکان به خصوص کودک لوس میتوانید مقالات مرتبط را مطالعه نمایید.