فرسودگی شغلی: فرسودگی شغلی کارکنان و…| درمان فرسودگی شغلی

فرسودگی شغلی یا کار زدگی را می توانیم تحلیل قوای روانی که گاهی با افسردگی همراه است، تعریف کرد. فرسودگی شغلی، خستگی روحی و جسمی ناشی از محیط کار است که توان انسان را تحلیل می دهد و شوق فرد به کار کردن را از بین می برد. یکی از محیط هایی که فرد در زندگی روزمره قسمت عمده ای از زمان خود را در آن سپری می کند، محیط کار و اشتغال وی است. اگر محیط اشتغال برای فرد فرسایشی و تنش زا باشد دیگر شئون زندگی فرد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
در این مقاله برآنیم که درمورد فرسودگی شغلی کارکنان، پرستاران و معلمان و همچنین مراحل فرسودگی شغلی صحبت کنیم.

فرسودگی شغلی چیست؟

فرسودگی شغلی را می توان نوعی اختلال که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت شخص در معرض فشار روانی در ارتباط با کار و مردم، در وی ایجاد می شود دانست و با نشانگان فروپاشی هیجانی، جسمی و ذهنی همراه است. فردی که دچار فرسودگی شغلی می شود، اعتماد به نفس وی کاهش می یابد و حس می کند وجود او فایده ای برای جامعه ندارد. مقاله عدم اعتماد به نفس را بخوانید.

در واقع قرار گرفتن در محیط کار سخت بصورت طولانی مدت خستگی روحی و جسمی در فرد ایجاد خواهد کرد که آن را فرسودگی شغلی می نامند. در چنین حالتی تمایل و توانایی فرد به کار کردن و فعالیت کاهش می یابد.
علائم و نشانه های فرسودگی شغلی

در کل می‌توان علائم و نشانه های فرسودگی شغلی را چنین برشمرد:

1. بی اهمیت دانستن کار
2. عدم تمایل و نشاط نسبت به محیط کار
3. کاهش بازدهی و توان انجام کار
4. اختلال در کار طبیعی دستگاه های بدن مانند، جریان خون، تنفس، سیستم عصبی و…
5. کاهش مدت زمان کار و همچنین کاهش کیفیت و مطلوبیت کار
6. حضور نیافتن و غیبت های مکرر در محیط کار
7. افزایش حوادث ناشی از کار

فرسودگی شغلی کارکنان

غالب مشاغلی که در حوزه خدمات فعال هستند با فرسودگی شغلی کارکنان روبرو می شوند. فرسودگی شغلی باعث کاهش کیفیت کار، کاهش حضور در محیط کار، افزایش نرخ ترک کار و بسیاری از عکس العمل های دیگر خواهد شد لذا منطقی می نماید که تمهیدات لازم برای جلوگیری از این پدیده منفی صورت بگیرد تا آسیب های آن فرد و شرکت را دچار مشکل نگرداند.

بازدهی پایین، افزایش نرخ ترک کار از سوی افراد که هزینه های آموزش مجدد برای افراد جدید و بسیاری از فاکتورهای منفی دیگر از جمله پارامترهایی هستند که ریشه در فرسودگی شغلی کارکنان دارند. یکی دیگر از مواردی که سبب فرسودگی شغلی می شود استرس هایی است که در محیط کار به وجود می آید که ناشی از افزایش حجم کار ها، عدم امنیت شغلی و روال های کاری خسته کننده مانند جلسات بی شمارو کمبود زمان برای انجام کار های خلاقانه می باشد.

سه دلیل شایع فرسودگی شغلی کارکنان عبارت است از:

همکاری های مفرد: در سازمان هایی که تصمیم گیرندگان زیاد هستند امری شایع تلقی می شود.
عدم وجود قوانین و پروتکل های مناسب برای کنترل و مدیریت زمان
سپردن عمده فعالیتها به یک فرد که نیروی توانمندی برای شرکت تلقی می شود و بالا بردن حجم فعالیتهای فکری و جسمی او.

فرسودگی شغلی پرستاران

یکی دیگر از مشاغلی که فرسودگی بسیار در آن شایع شده است، پرستاری می باشد. شرایط حاکم بر محیط کار، فشارهای روحی و روانی حاکم در محیط کار، حجم بالای کار از جمله عواملی هستند که یک پرستار را دچار فرسودگی می کند.

فرسودگی شغلی پرستاران دارای مجموعه ای از علائم و نشانه های هیجانی، نگرشی، رفتاری، روان تنی و سازمانی می باشد.

نشانه ها هیجانی: از جمله نشانه های هیجانی می توان به برخورد نامناسب با بیماران، کسالت و خمودی و نارضایتی شغلی اشاره کرد.

نشانه های نگرشی: از جمله نشانه های نگرشی می توان به تغییر دیدگاه فرد نسبت به بیمار که همین تغییر دیدگاه سبب بدرفتاری با بیمار می-شود. تغییر نگرش نسبت به حرفه پرستاری و بی اهمیت دانستن این شغل از دیگر پیامدهای ناشی از نشانه های نگرشی می باشد.

نشانه های رفتاری: نشانه های رفتاری، بازدهی و عملکرد شغلی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و فرد را به انزوا و دوری از جمع می کشاند.

نشانه های روان تنی: نشانه های روان تنی دو جنبه دارد. جنبه شخصی و جنبه کاری. از حیث شخصی فرد دچار سردرد، کسالت، بی خوابی و … می شود و از حیث کاری فرد دچار بی نظمی در محیط کار و غیبت های متوالی می شود.

فرسودگی شغلی معلمان

فرسودگی شغلی معلمان از حیث اینکه وظیفه تعلیم و تربیت نیروی انسانی جامعه را بر عهده دارند بسیار حائز اهمیت است. متولیان آموزش در سطح کشور باید همواره سطح فرسودگی را در معلمان پایش و کنترل نمایند تا برخورد مناسب با آن صورت گیرد.

عوامل موثر بر فرسودگی شغلی معلمان به دسته ی عام و خاص تقسیم شده اند:
عوامل عام: عوامل عام عواملی هستند که دیگر مشاغل نیز با آن روبرو هستند مانند عدم رضایتمندی از شغل، میزان حقوق و مزایای شغلی، برخوردهای نامناسب بین کارفرما و کارگر.

عوامل خاص: عوامل خاص عواملی هستند که مختص شغل معلمی هستند و نمود آن در حرفه معلمی پدیدار می شود مانند عدم تلاش و انگیزه دانش آموزان، عدم رضایت نظم و انضباط از سوی دانش آموزان، امکانات آموزشی اندک و شلوغی کلاس های درس.

مراحل فرسودگی شغلی

مراحل پنج گانه فرسودگی شغلی عبارت اند از:
۱) مرحله ماه عسل: در این مرحله فرد چون به تازگی در شغل مورد نظر خود قرار گرفته است بسیار خوشحال و با انگیزه است. از جمله احساسات دیگر در این مرحله: تهییج، اشتیاق، غرور و چالش می باشد.

۲) مرحله کمبود سوخت: در این مرحله فرد مدتی از فعالیتش در شغل مورد نظر گذشته است و نوعی خستگی و کسالت و سردرگمی را تجربه می کند. نشانه های دیگر در این مرحله شامل عدم رضایت از شغل و بی خوابی می باشد.

۳) مرحله ی نشانه ی مزمن: افسردگی در این مرحله شدیدتر می شود و فرد دچار بیماری جسمی می شود و دچار رفتار پرخاشگرانه می شود.
4) مرحله بحران: در این مرحله فرد خود را مظلوم و مورد ظلم واقع شده قلمداد می کند و نسبت به دیگران دچار نگرش منفی و بدبینی می شود.

۵) مرحله برخورد به دیوار: در مرحله برخورد به دیوار فرد دیگر نمی تواند خود را با محیط سازگار نماید و کسالت و فشار روانی او را خسته می کند و ترجیح می دهد شغل خود را رها کند.

بهترین رویکرد در برخورد با فرسودگی شغلی پیشگیری و جلوگیری از وقوع آن می باشد. یعنی می توان با شناسایی عوامل موثر در فرسودگی شغلی و نحوه برخورد مناسب با آن، از فرسودگی شغلی جلوگیری کرد.
اگر سازمان با کارکنانی روبرو شد که دچار فرسودگی شغلی بود برخورد مناسب استفاده از روانشناسان و متخصصان می باشد تا با ریشه یابی علت ها روند بهبودی فرد تسریع گردد.