استرس پس از سانحه چیست و چگونه قابل درمان است؟

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یک بیماری بهداشت روانی است که در اثر یک واقعه ترسناک و آسیب زا مانند حمله جنسی، جنگ، تصادف، کودک آزاری یا سایر تهدیدهای زندگی که فرد آن‌را تجربه یا مشاهده کرده است، ایجاد می‌شود.
علائم ممکن است شامل شامل بازگشت به عقب درحقیقت افکار، احساسات یا کابوس وخواب‌های آزار دهنده و اضطراب شدید، همچنین افکار غیرقابل کنترل مربوط به وقایع، پریشانی ذهنی یا جسمی ناشی از ضربه باشد.کودکان خردسال کمتر احساس پریشانی می‌کنند، اما در عوض ممکن است خاطرات خود را از طریق بازی بیان کنند.
بیشتر افرادی که حوادث آسیب زا را پشت سر می‌گذارند ممکن است در تنظیم و کنار آمدن با این مسئله با مشکل موقت روبرو شوند اما با گذشت زمان و مراقبت از خود معمولاً بهتر می‌شوند. اگر علائم بدتر شود، ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد و در عملکرد روزمره شما تداخل ایجاد کند، ممکن است دچار PTSD باشید. فرد مبتلا به PTSD بیشتر در معرض خطر خودکشی وخودزنی قراردارد.

علائم و عوارض اختلال اضطراب پس از سانحه

علائم اختلال استرس پس از سانحه ممکن است ظرف یک ماه پس از یک واقعه آسیب‌ زا شروع شود، اما گاهی اوقات علائم ممکن است تا سال‌ها پس از آن بروز نکند. این علائم در موقعیت‌های اجتماعی یا شغلی و روابط باعث بروز مشکلات قابل توجهی می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند توانایی شما را برای انجام کارهای عادی روزمره دچار تداخل کنند.
علائم PTSD به طورکلی در چهار نوع تقسیم می شوند: خاطرات سرزده، تغییرات منفی در تفکر و خلق و خو، اجتناب و تغییر در واکنش‌های جسمی و عاطفی. علائم ممکن است در طول زمان متفاوت باشد و یا در افراد مختلف متفاوت باشد.

خاطرات سر زده

نفوذ یا افکار سرزده مانند خاطرات تکراری و غیر ارادی. رویاهای ناراحت کننده یا فلش بک ( برگشت به عقب) از یک واقعه آسیب زا. فلش بک‌ها ممکن است آنقدر زنده باشند که افراد احساس کنند تجربه آسیب زا را دوباره تجربه می‌کنند یا آن را جلوی چشمانشان می‌بینند.
بنابراین علائم خاطرات سرزده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خاطرات پریشان‌ کننده مکرر و ناخواسته از این واقعه آسیب زا
• زنده کردن یک واقعه آسیب زا مانند اینکه انگار دوباره اتفاق می‌افتد (بازگشت به گذشته)
• ناراحتی رویاها یا کابوس‌های مربوط به یک واقعه آسیب زا
• پریشانی عاطفی شدید یا واکنش‌های جسمی نسبت به چیزی که شما را به یاد واقعه آسیب زا می‌اندازد.

اجتناب

پرهیز از یادآوری واقعه آسیب زا ممکن است شامل اجتناب از افراد، مکان‌ها، فعالیت‌ها اشیا و موقعیت‌ هایی باشد که باعث ایجاد خاطرات ناراحت کننده می‌شود.

ممکن است افراد سعی کنند از به خاطر آوردن یا فکرکردن درمورد یک واقعه آسیب زا خودداری کنند. آنها ممکن است دربرابر صحبت درباره آنچه اتفاق افتاده یا احساسی که نسبت به آن دارند مقاومت کنند. بنابراین علائم اجتناب ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تلاش برای جلوگیری از فکرکردن یا صحبت کردن درمورد یک واقعه آسیب زا
• اجتناب از مکان‌ ها، فعالیت‌ ها یا افرادی که واقعه آسیب زا را به شما یادآوری می‌کنند.

تغییرات منفی در تفکر و خلق و خوی

ناتوانی در یادآوری جنبه‌های مهم حادثه آزار دهنده، افکار و احساسات منفی که منجر به باورهای مستمر و تحریف شده درمورد خود یا دیگران می‌شود (به عنوان مثال : “من بد هستم” ، “هیچ کس قابل اعتماد نیست”) ؛ افکار تحریف شده درمورد علت یا عواقب رویداد که ممکن است منجر به سرزنش اشتباه خود یا دیگران شود.

همینطور ترس، وحشت، عصبانیت، گناه یا شرم مداوم، علاقه کمتر به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت برده بودند احساس جدا یا گسستن از دیگران یا قادر به تجربه احساسات مثبت نیست (خلائی از خوشبختی یا رضایت مندی) بنابراین علائم تغییرات منفی در تفکر و خلق و خو به‌طور کلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افکار منفی درمورد خود، افراد دیگر یا جهان
• نا امیدی نسبت به آینده
• مشکلات حافظه، از جمله به خاطر سپردن جنبه‌های مهم واقعه آسیب زا
• مشکل درحفظ روابط نزدیک
• احساس جدا شدن از خانواده و دوستان
• عدم علاقه به فعالیت‌هایی که روزگاری از آن‌ها لذت می‌بردید
• دشواری درتجربه احساسات مثبت
• بی‌حسی

تغییر در واکنش‌ های جسمی و عاطفی

علائم تغییر در واکنش‌های جسمی و عاطفی (علائم برانگیختگی نیز نامیده می‌شوند) ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• به راحتی مبهوت یا ترسیدن
• همیشه مراقب خطر بودن
• رفتار خود تخریبی مانند: نوشیدن زیاد الکل یا رانندگی خیلی سریع
• مشکل خواب
• مشکل در تمرکز
• تحریک پذیری، طغیان عصبانی یا رفتار پرخاشگرانه
• گناه یا شرمساری طاقت فرسا

برای کودکان ۶ ساله و کمتر، علائم و نشانه‌ها همچنین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اجرای مجدد یک واقعه آسیب زا یا جنبه‌هایی از یک رویداد آسیب زا از طریق بازی‌
• خواب‌های ترسناکی که ممکن است جنبه‌ هایی از واقعه آسیب زا را دربر داشته باشند.

عوارض

PTSD می‌تواند در همه جنبه‌ های زندگی شما از جمله شغل، روابط، سلامتی و فعالیت‌ های روزمره شما مشکل ایجاد کند. همچنین ممکن است شما را در معرض سایر مشکلات بهداشت روان قراردهد. مانند:

• افسردگی و اضطراب
• سو مصرف مواد مخدر یا الکل
• اختلالات اشتها
• اعمال و فکر خودکشی

شدت علائم استرس پس از سانحه

علائم PTSD با گذشت زمان می‌توانند از نظر شدت متفاوت باشند. وقتی به طورکلی استرس داشته باشید یا وقتی با یادآوری‌ تجربه‌هایی مواجه می‌شوید، ممکن است علائم PTSD بیشتری داشته باشید.

به عنوان مثال : ممکن است صدای ترمز شدید یک ماشین را بشنوید و تمام خاطرات تلخ خودتان دوباره یادآوری شود یا ممکن است گزارشی از اخبار مربوط به یک حمله جنسی را مشاهده کنید و احساس کنید که به خاطرات حمله شخصی خود غلبه کرده‌اید.

درمان استرس پس از سانحه

هدف از درمان PTSD کاهش علائم عاطفی و جسمی، بهبود عملکرد روزانه و کمک به فرد برای مدیریت بهتر در رویدادی است که باعث بروز این اختلال شده است. درمان PTSD ممکن است شامل روان درمانی (نوعی مشاوره)، دارو یا هر دو باشد.

دارو

پزشکان استفاده از برخی دارو های ضد افسردگی و داروهای کنترل احساسات و اضطراب برای درمان PTSD پیشنهاد می‌کنند. داروهایی از جمله:

• مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) مانند سیتالوپرام (Celexa) ، فلووکسامین (Luvox) ، فلوکستین (Prozac) ، پاروکستین (Paxil) و سرترالین (Zoloft)
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند: آمی تریپتیلین (Elavil) و ایزوکارباکسازید (Doxepin)
• تثبیت کننده های خلقی مانند: دیوالپروکس (Depakote) و لاموتریجین (Lamictal)
•  داروهای ضد روان پریشی معمولی مانند : آریپیپرازول (Abilify) و کویتاپین (Seroquel)

بعضی از داروهای فشار خون نیز بعضی اوقات برای کنترل علائم خاص استفاده می شوند:

• Prazosin برای کابوس
• کلونیدین (Catapres) برای خواب
• پروپرانولول (Inderal) برای کمک به حداقل شکل‌گیری خاطرات آسیب زا

متخصصان استفاده از داروهای آرام بخش مانند لورازپام (Ativan) یا کلونازپام (Klonopin) را برای PTSD خیلی توصیه نمی‌کنند زیرا مطالعات، مفید بودن آن‌ها را نشان نداده است، به‌علاوه خطراتی برای وابستگی جسمی یا اعتیاد دارند.

روان درمانی

روان درمانی برای PTSD شامل کمک به فرد در یادگیری مهارت‌های مدیریت علائم و ایجاد روش‌های مقابله‌ ای است. هدف از این روش درمانی این است که به فرد و خانواده آن‌ها درمورد این اختلال آموزش داده و به فرد کمک کند تا از طریق ترس‌های مرتبط با این واقعه آسیب زا، کار کند. از روش‌های مختلف روان درمانی برای درمان افراد مبتلا به PTSD استفاده می‌شود، روش‌هایی از جمله:

• رفتار درمانی شناختی (Cognitive behavioral therapy) : که شامل یادگیری شناخت و تغییر الگوهای فکری است که منجر به احساسات و رفتار دردسرساز می‌شود.

• قرار گرفتن در معرض (Prolonged exposure therapy) : نوعی از رفتار درمانی است که شامل این می‌شود که فرد یک واقعه آسیب زا را دوباره تجربه کند یا فرد را در معرض اشیا یا موقعیت‌ هایی قرار دهد که باعث اضطراب می‌شوند. این کار در یک محیط کنترل شده و ایمن انجام می‌شود. قرار گرفتن در معرض به فرد کمک می‌کند تا با ترس مقابله کند و به تدریج با موقعیت هایی که ترسناک است و باعث اضطراب می‌شود راحت‌تر شود. این در درمان PTSD بسیار موفق بوده است.
• درمان روان پویایی (Psychodynamic therapy) : بر کمک به فرد در بررسی ارزش‌های شخصی و تعارضات عاطفی ناشی از واقعه آسیب زا متمرکز است.

• خانواده درمانی (Family therapy) : ممکن است مفید باشد زیرا رفتار فرد مبتلا به PTSD می‌تواند بر سایر اعضای خانواده تأثیر بگذارد.
• درمان گروهی (Group therapy) : ممکن است با اجازه دادن به فرد برای به اشتراک گذاشتن افکار، ترس‌ها و احساسات با سایر افرادی که رویدادهای آسیب زا را تجربه کرده‌اند، مفید باشد.
• حساسیت زدایی چشم و پردازش مجدد (EMDR) : یک شکل پیچیده ای از روان درمانی است که ابتدا طراحی شده بود برای کاهش پریشانی مرتبط با خاطرات تلخ و درحال حاضر نیز برای درمان استفاده می‌شود .

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر بیش از یک ماه درمورد یک واقعه آسیب زا افکار و احساسات آزاردهنده‌ای دارید اگر شدید باشد یا اگر احساس می‌کنید در کنترل عصبانیت و تنظیم مجدد زندگی خود مشکلی دارید، با پزشک خود یا یک متخصص بهداشت روان صحبت کنید. دریافت هرچه سریع‌تر درمان می‌تواند از بدتر شدن علائم PTSD جلوگیری کند.

اگر افکار خودکشی دارید

اگر شما یا کسی که می‌شناسید افکار خودکشی دارید، فوراً از طریق یک یا چند مورد از این منابع کمک بگیرید:

• با یک دوست نزدیک یا یکی از عزیزان خود تماس بگیرید.
• با یک وزیر، یک رهبر معنوی یا کسی در جامعه‌ی ایمانی خود تماس بگیرید.
• از پزشک خود یا یک متخصص بهداشت‌روان وقت بگیرید.

اگر شخصی را می‌شناسید که در معرض خطر اقدام به خودکشی است یا اقدام به خودکشی کرده است، اطمینان حاصل کنید که شخصی برای حفظ امنیت در کنار آن شخص می ماند یا اگر می‌توانید، با خیال راحت این کار را انجام دهید، شخص را به نزدیکترین اورژانس بیمارستان منتقل کنید.