هرکس بر اساس نوع شخصیت و گرایش‌هایی که در خود احساس می‌کند، در مواقع مختلف رفتارهای متفاوتی بروز می‌دهد. یکی از مواردی رفتاری مهم که در سایر شئون زندگی ما تاثیر عمیق و ماندگاری بر جا می‌گذارد نوع تفریحات و روش استفاده از اوقات فراغت است. اینکه سلیقه و علایق افراد متفاوت بوده و در گزینش نوع تفریح تنوع امری معقول و اجتناب‌ناپذیر است بر کسی پوشیده نیست، اما این تنوع حد حدودی دارد.
نه فقط در حوزه تفریح و اوقات فراغت، بلکه در تمامی رفتارهایی که ما در طول روز به آنها روی می‌آوریم، معیار و ملاک‌هایی وجود دارد که به وسیله آنها، این رفتارهای سنجیده شده و مورد قضاوت قرار می‌گیرند. در اینجا قرار است به این سوال که منظور از رفتارهای پرخطر نوجوانان چیست و چگونه باید با آنها روبروی شد پاسخ بدهیم.
رفتار انسان‌ها را می‌توان به روش‌های مختلف طبقه‌بندی کرد. یکی از این روش‌های، دسته‌بندی رفتارها بر اساس سطح ریسک این رفتارها است. این دسته‌بندی نشانگر سطح خطری است که فرد با انجام آنها خود را در معرض آن قرار می‌دهد. در اینجا به تعدادی از رفتارهای پرخطر و تا حدودی پرتکرار در میان جوانان و نوجوانان اشاره می‌کنیم که در صورت انجام مخصوصاً تکرار آنها زندگی خود فرد و اطرافیان او با اختلال و آسیب‌های جدی مواجه می‌شود.
| بخش | اطلاعات کلیدی |
|---|---|
| رفتارهای پرخطر نوجوانان | استعمال مواد مخدر، گرایش به خشونت، رفتارهای جنسی خارج از خانواده، گرایش به سبک زندگی نابهنجار |
| دلایل استعمال مواد مخدر | مصارف تفریحی، افزایش بازدهی مغزی، فرار از فشارها |
| تاثیرات و عوارض خشونت | عصبانیت لحظه‌ای، حمل سلاح، آسیب جسمی و حتی قتل |
| علل رفتارهای جنسی پرخطر | تاثیر فرهنگی و اجتماعی، موانع ازدواج، فضای مجازی |
| نشانه‌های کشش به رفتارهای پرخطر | تغییر رفتار، پرخاشگری، تغییر در الگوی خواب و غذایی، کاهش حضور در منزل |
| اهمیت پیشگیری | پیشگیری ساده‌تر و کمتر هزینه‌بر از درمان است و می‌تواند از وقوع مسائل غیر قابل بازگشت جلوگیری کند. |
اولین موردی که به آن اشاره خواهیم کرد موادی با خاصیت دارویی است که کارکرد سیستم عصبی و مغز فرد را از روند طبیعی و معمول آن خارج می‌کند. البته همه‌ی این مواد خاصیت دارویی ندارند و و در موارد بسیاری، آسیب این مواد به قدری زیاد است که حتی در موارد خاص و مصارف دارویی هم جواز استفاده از آنها صادر نشده و در همان هنگام هم به عنوان یک ماده‌ی مصرفی مضر شناخته می‌شوند. نوجوان‌ها به دلایل مختلفی به سراغ این مواد رفته و به استفاده از آنها روی می‌آورند.
اولین دلیل استفاده در مصارف تفریحی و در اوقات فراغت است. برخی از نوجوانان آگاهانه و برخی از سر ناآگاهی و به عنوان یک حرکت تفریحی بی‌خطر در دام اینگونه مواد گرفتار می‌شوند.
دومین علتی که نوجوان را به استفاده از این مواد ترغیب می‌کند به منظور افزایش بازدهی سطح علمکرد مغز است. به عنوان مثال شیشه یکی از این مواد مخدر است که نوجوان برای بازدهی بیشتر در ایام امتحانات، کاهش ساعت خواب و مواردی از این دست به سراغ آن میروند.
و در نهایت سومین علتی که در ایجا قصد اشاره به آن را داریم قصد نوجوان برای فرار از فشارهای موجود است. همین مقدمه کوتاه به اندازه کافی به ما نشان می‌دهد که چرا این اتفاق به صورت فزاینده و غیر قابل مقایسه، بعد از سنین بلوغ رخ می‌دهد تا قبل از این سنین. مسلماً یک علت این اتفاق افزایش سن و به دنبال آن افزایش دسترسی‌های نوجوان است، اما نمی‌توان و نباید از این موضوع غافل شد که دلیل دیگری که این اتفاق را رقم می‌زند حساس‌تر شدن روحیه‌ی نوجوان و کاهش آستانه تحمل او از طرفی و مواجه شدن با مشکلات جدید در زندگی از طرف او است.
این گرایش به شکل فزاینده‌ای در میان نوجوان و مخصوصاً در میان جوانان رو به افزایش است. تفاوت این مورد با وارد دیگر، تبعات غیر قابل بازگشت آن است. البته که استفاده از مواد و سایر رفتارهای پرخطر هم در زندگی فرد تا سنین بالا همراه فرد خواهند بود و حتی در مواردی بر اثر ناآگاهی موجب آسیب‌های شدید مغزی و یا فوت فرد مصرف‌کننده می‌شود، اما گرایش به خشونت، حمل سلاح سرد و کاهش آستانه تحمل به نسبت افراد مبتلا به این رفتار پرخطر، در مناطقی قربانیان بیشتری گرفته و تاثیر آن بسیار عمیق‌تر است.
به عنوان مثال دوستانی را در نظر بگیرید که بر اثر یک شوخی و زیادی‌روی در آن، دچار عصبانیت لحظه‌ای شده و چون سلاح سرد به همراه دارند مرتکب اعمالی شبیه آسیب جسمی و در موارد بسیاری قتل می‌شوند که هم به زندی فرد مقابل پایان می‌دهد و هم خود فرد را به یک قاتل تبدیل کرده و مجازات قصاص را پیش روی او قرار می‌دهند. پیشنهاد می شود مطلب ” کنترل خشم در نوجوانان ” و ” پرخاشگری نوجوانان ” را مطالعه نمایید.
عوامل بسیار زیاد فرهنگی و اجتماعی در رخ دادن این رفتار پرخطر موثر هستند. شاید بتوان ادعا کرد نسبت به سایر موارد، این رفتار پرخطر توجیه بیشتر و قوی‌تری دارد. از طرفی گرایش به آن به صورت خودبخود در همه‌ی افراد وجود دارد و از طرف دیگر جامعه اب جنسیت‌زدگی به شدت به آن دامن زده و به اصطلاح فرد را به سمت این رفتار اشتباه هل می‌دهند.
مواردی مثل موانع ازواج، بالا رفتن سن ازدواج، توقعات بالا و نبود اشتغال هم موارد جانبی بسیار موثر دیگر هستند که راه را برای جوابگویی صحیح به این نیاز بسته‌اند. همچنین نمی‌توان از تاثیر شدید فضای مجازی و گسترش دسترسی به محتواهای نامناسب در این زمینه غافل شد و اثر آنها را نادیده گرفت. همه این موارد باعث می‌شود فرد به سمت یک رفتار پرخطر که سوای مشکلات فرهنگی و اجتماعی، او را با ریسک بالا در مسائل مربوط به حوزه سلامت جسمی و روحی هم مواجه می‌کند.
این آسیب اگرچه به اندازه آسیب‌های قبلی، از ریسک کمتری برخوردار است، اما به جز اینکه خود یک رفتار پرخطر در حوزه فرهنگی-اجتماعی به حساب می‌آید، به عنوان یک نشانه و پیش زمینه برای کشش به سمت سایر رفتارهای پرخطر نیز به حساب می‌آید. معمولاً افرادی که سبک خاصی از زندگی روی می‌آورند، تحت تاثیر یک طرز فکر و گروهی خاصی از افراد هستند.
شباهت ظاهری به یک گروه، شاید اولین نشانه برای تکرار الگوهای رفتاری آنها باشد، اما مسلماً آخرین نقطه نیست و احتمال بالای تکرار سایر رفتارهای آن گروه (اعم از پرخطر یا کم خطر) توسط فرد را نشان می‌دهند.
پیش از بررسی مهارت های شناخت رفتار های خطرناک در نوجوانان توجه شما را به مقاله انواع بیماری های روانی در نوجوانان جلب می کنیم .
به جز افرادی که به سمت رفتارهای پرخطر کشش پیدا می‌کنند، اطرافیان این افراد هم با شیوه‌ی رفتاری آنها در معرض خطر قرار می‌گیرند. در برخی موارد این قرار گرفتن در معرض ریسک به صورت مستقیم و تقریباً برابر با ریسک فرد مبتلا به این نوع از رفتارها است، مانند فرد متاهلی که ره روابط خارج از محیط خانواده روی می‌آورد و همسر خود را هم در معرض اکثر بیماری‌های که خود در معرض آنها است قرار می‌دهد.
از طرفی موارد بسیار دیگری مانند اعتیاد، سبک زندگی، رفتارهای خشونت آمیز و … هم اطرافیان فرد را در معرض خطرهاانی غیر مستقیم مانند قضاوت جامعه، طرد شدن، تنهایی، گرفتاری در محاکم قضایی و موارد بی‌شمار دیگری قرار می‌دهد. در مورد انواع بیماری های روانی در نوجوانان بیشتر بخوانید.
در اینجا با بیان نکاتی درباره افرادی که خود را در معرض این خطرات قرار می‌دهند، نشانه‌هایی که فرد بعد از کشش به سمت این رفتارها بروز می‌دهند را نام برده و بحث را به پایان می‌رسانیم:
• تغییر ناگهانی رفتارها
• پرخاشگری، عصبانیت‌های مکرر و کاهش آستانه تحمل
• تغییر ساعت و الگوی خواب
• تغییر الگوی غذایی (شامل پرخوری، کم خوری، تغییر نوع غذاهای مصرفی یا …)
• بی‌تفاوتی‌های غیر معمول و پرتکرار نسبت به نکاتی که فرد تا پیش از این روری آنها حساس بوده است
• تغییر ناگهانی وزن (شامل اضافه وزن یا کاهش وزن)
• کاهش ناگهانی و بی‌دلیل ساعات حضور در منزل
• تغییر ناگهانی سطح روابط اجتماعی (شامل افزایش روابط اجتماعی یا گوشه‌گیری و انزوا)
• سایر تغییرات عمده در سبک زندگی فرد
دقت کنید که بروز ایین رفتارها به تنهایی چیزی را اثبات نمی‌کند و مطابقت آن با الگوی رفتاری فرد، نمی‌تواند دلیل کافی برای اطمینان سوء رفتار افراد باشد، اما وقتی این رفتارها به تناوب تکرار شده و تعداد نشانه‌هایی که فرد بروز می‌دهد بیش از یک یا دو مورد از موارد بالا است، بهتر است بیشتر به او دقت کنیم و او را در این موقعیت خطرناک تنها نگذاریم.
جمع بندی
آگاهی از این موضوع که رفتارهای پرخطر نوجوانان چیست و چه نشانه‌هایی احتمال دچار شدن او به چنین رفتارهایی را بیشتر می‌کند به خود فرد و اطرافیان او کمک می‌کند تا پیش از دچار شدن به یک مسئله پرخطر که در موارد زیادی غیر قابل بازگشت هم هستند، از وقوع یا تکرار آنها جلوگیری کنند. نکته‌ی مهم در این مسئله سادگی و هزینه‌ی فوق‌العاده کمتر پیشگیری از این رفتارها در مقابل درمان آنها است.
رفتارهایی که همانطور که به آن اشاره شد در مواقعی غیر قابل درمان هستند و پس از دچار شدن به آنها، تنها کاری که از عهده‌ی افراد برمی‌آید، کنار آمدن با عواقب آنها تا پایان زندگی است، نه چیزی بیشتر. پیشنهائ می شود مقاله در خصوص ” خودکشی نوجوانان” را مطالعه نمایید.
بیماری های روانی شایع در ایران یکی از چالش های جدی بهداشتی به شمار میروند…
خیانت در روابط عاطفی یکی از موضوعات پیچیده و حساس است که می‌تواند تأثیرات عمیقی…
ترک اعتیاد یک گام بزرگ در مسیر بهبودی است، اما این فرایند اغلب با چالش‌های…
انتخاب یک فوق‌تخصص زوج‌درمانی حرفه‌ای و باتجربه، می‌تواند نقش کلیدی در بهبود روابط عاطفی و…
ترک اعتیاد یک دستاورد بزرگ است، اما اغلب با چالش‌های روانی مانند افسردگی همراه است.…
اعتماد به نفس یکی از ارکان اساسی موفقیت و رضایت فردی است که تأثیر زیادی…
مشاهده دیدگاه ها
طبق مواردی که گفتین تحقیق درمورد رفتار پرخطر نوجوانان شده به نظرتون چطورمیتونیم در سنین نوجوانی جلو تشدید رفتار های پرخطر بگیریم ؟
من به‌عنوان یک مادر خیلی نگران رفتارهای پرخطر فرزندم هستم. ممنون میشم اگر تکنیک‌های بیشتری برای پیشگیری ارائه بدید.
به نظر شما کدام یک از مهارت‌هایی که معرفی کردید، تأثیر بیشتری روی کاهش رفتارهای پرخطر دارند؟