خانواده درمانی چییست ؟ | ۵ روش برتر خانواده درمانی( ۲۰۲۴ )

اگر بخواهیم به نحو ثمر بخشی با فرد کار کنیم لازم است او را درون سیستم خانواده در نظر بگیریم.

رفتار مشکل سازی فرد از واحد تعاملی خانواده و جامعه بزرگتر و سیستم های اجتماعی ناشی می شود. مشاوران خانواده درمانی به طور معمول مشکلات افراد را در درون محیط، مخصوصا در محیط خانوادگی آن ‌ها مورد بررسی قرار می دهند.

آنها اکثرا بر فرایندهای بین فردی تمرکز می‌کنند از جمله درمان کمال گرایی تا اینکه مشکلات به وجود آمده بین اعضای خانواده را بررسی کنند. در این مقاله در مورد خانواده درمانی و مباحث آن و اینکه چگونه خانواده بهتری داشته باشیم صحبت می کنیم. کاربرد خانواده درمانی چیست ؟

خانواده درمانی چیست؟

خانواده درمانی یعنی افراد را از طریق ارزیابی تعامل ها بین اعضای خانواده بهتر میتوان شناخت و رفتار یک عضو خانواده با دیگر اعضای خانواده، ارتباط دارد و این یک امر اجتناب ناپذیر است. نشانهها اغلب به صورت ابراز یک رشته عادتها و الگوها در خانواده برداشت میشود.

به این صورت که مشکل درمان جو صرفاً نشانه ی ناسازگاری، تاریخچه و رشد روانی، اجتماعی او نیست. بلکه ممکن است نشانه ی آن باشد که چگونه سیستم عمل میکند. این دیدگاه بر این فرض ها استوار است که رفتار مشکل ساز درمان جو میتواند:

1.  وظیفه یا هدفی را برای خانواده داشته باشد.
2. فرایندهای ناتوانی خانواده در عمل کردن ثمربخش باشد.
3.  در نتیجه ی ناتوانی خانواده در عمل کردن ثمربخش باشد.

یا نشانه های الگوهای کژ کاری باشد که نسل به نسل به ارث رسیده است.یکی از اصول اساسی که خانواده درمانگران، صرف نظر از رویکرد خاص خود با آن موافق اند این است که درمان جو با سیستم هایی  ارتباط دارد.

اقداماتی که برای تغییر صورت میگیرند زمانی بهتر پیش می روند که خانواده یا مجموع های از روابط به صورت یک کل در نظر گرفته و روی آن کار شود. بنابراین در خانواده درمانی نیاز است که به طور جامع به خانواده و درمان جو رسیدگی کند.

چون خانواده یک واحد تعاملی است، مجموعه از صفات خاص خودش را دارد. ارزیابی دقیق مسائل فرد، بودن مشاهده کردن، تعامل اعضای خانواده و موقعیت های گسترده تری که فرد و خانواده در آن زندگی می کنند، غیرممکن است. در خانواده درمانی درمانگران باید کل رفتار، از جمله تمام نشانه هایی را که فرد آشکار می سازد را در موقعیت خانواده و جامعه در نظر بگیرند. در مورد ازدواج مجدد، از خدمات مشاوره ازدواج مجدد و مشاوره پس از طلاق بهره بگیرید.

انواع روش های خانواده درمانی

• خانواده درمانی سیستمی

درمانگران سیستمی معتقدند وابستگی ها و تعامل های سیستمی فرد، از آنچه درمانگر فردی تصور می کند، نیروی بیشتری در زندگی او دارند. درمانگران سیستمی با کار کردن روی کل سیستم خانواده (یا حتی جامعه) امکان می یابد تا مشاهده کند چگونه افراد درون سیستم عمل می کنند و در حفظ کردن وضع موجود مشارکت دارند یا چگونه این سیستم بر فرد تأثیر میگذارد (و تحت تأثیر او قرار می گیرد) و چه مداخله هایی می توانند به تغیراتی منجر شوند که به زوج، خانواده یا سیستم بزرگتر و همین طور فردی که اختلال را آشکار می سازد، کمک کنند.

درمانگر سیستمی با استفاده از ژنوگرام، سیستم فراینده خانواده و مقررات آن را بررسی می کند. اعضای خانواده ی درمان جو را به جلسات درمان دعوت می کند. به معانی بین سیستم، مقررات، دیدگاه های فرهنگی و جنسیتی درون سیستم و حتی جامعه و سیستم های بزرگتری که بر خانواده تأثیر دارند، بپردازد.

• خانواده درمانی روان تحلیلی

نظریه ی سیستم های خانواده درمانی روان تحلیلی از اصول و روانکاوی به وجود آمده و معتقد هستند که وقتی الگو های رابطه در خانواده ی اصلی فرد شناخته نشده و مستقیماً به چالش طلبیده نشده باشند، مشکلاتی که در خانواده فعلی خود آشکار می شوند تغییر مهمی نخواهند کرد. فرض این رویکرد بر این استوار است که الگوی روابط میان فردی قابل پیش بینی، عملکرد اعضای خانواده را در بین چند نسل مرتبط می کند.

آنها بر این باورند که اگر کسی بخواهد به شخصیت پخته و منحصر به فردی دست یابد، باید واکنش پذیری هیجانی حل نشده به خانواده ی فرد را در واحد خانواده، بررسی کند. تا وقتی دلبستگی های عاطفی، حسادت بین فرزندان حل نشده و یا به نحو مؤثری حل و فصل نشده باشند، مشکلات عاطفی از نسلی به نسل بعدی منتقل خواهد شد. تغییر یابد همراه با اعضای دیگر خانواده صورت گیرد و نمی تواند توسط یک فرد در اتاق مشاوره انجام پذیرد.

• مدل فرایند نسان

در این رویکرد درمانگر بر زمان حال تأکید دارد و هدفه ای درمان عبارتند از کمک کردن به رشد، عزت نفس و ارتباط و کمک کردن به خانواده برای رسیدن به ارتباط و تعامل همخوان با یکدیگر.

• خانواده درمانی تجربی

در این رویکرد نیز تأکید بر زمان حال است و درمانگر از طریق بازی الگویی برای تغییر ایجاد میکند و بر روی مهارت هایی همچون خود انگیختگی، خلاقیت و خود مختاری درمان جو کار میکند.

• خانواده درمانی ساختاری

این رویکرد هم زمان گذشته و هم زمان حال را مورد بررسی قرار می دهد و نقش درمانگر این رویکرد بازسازی ساختار خانواده از طریق تغییر دادن الگو های تعامل کژکار میباشد.

• خانواده درمانی راهبردی

این روش خانواده درمانی که می تواند یکی از ۵ روش برتر خانواده درمانی باشد به جای تمرکز کردن بر مشکل، روش هایی را ابداع کرد که فقط بر راه حل تمرکز داشتند و رویکرد خود را درمان راه حل مدار نامید.

در این رویکرد اصلاً نیازی نیست درمانگر از که خانواده را به درمان آورده، آگاه شود. درمانگران راه حل مدار با استفاده از مداخله هایی نظیر سوال معجزه، سوالهای جهت بندی شده، سوالهای موارد استثنا و حتی تعریف کردن به خانواده ها کمک کردند تا شیوه های زندگی ترجیحی خودشان را به وجود آورند.

چگونه خانواده بهتری داشته باشیم

سلامت خانواده ها در طول عمر خانواده دستخوش تغییر می گردد. این واقعیت که در یک مقطع زمانی خاص، خانواده از سلامت برخوردار است، تفهیمی برای تداوم این وضعیت نیست. در حقیقت دستیابی و حفظ سلامت مستلزم کار مداوم هر یک از اعضای خانواده و همچنین کل خانواده به عنوان یک سیستم است.

در ادامه به ویژگی های خانواده خوب اشاره میکنیم:

1. نظام قانونی و مقرراتی پایداری که در خانواده ایجاد شود و به طور مستمر به این قانون عمل شود.
2. سهیم بودن در انجام رفتار های تربیتی پایدار و مداوم
3. انجام اقدام های مؤثر و پایدار درباره تربیت فرزند موفق و حفظ ازدواج
4.  تعیین اهدافی که خانواده و هر یک از اعضای آن برای تحقق آنها تلاش می کنند.
5. برخورداری از انعطاف پذیری و انطباق با شرایط عادی معضلات ناشی از رشد و تکامل و همچنین بحران های غیرمنتظره.

در مقاله خانواده درمانی در مورد خانواده های موفق، شاد و قوی گفته شده که از چندین نظر متعادل و متوازن هستند. مثلاً، آنها می دانند که چه موضوعاتی را چگونه مطرح کنند. به علاوه در برخورد های عاطفی و احساسی یا شناختی با مسائل افراط و تفریط نمی ‌کنند.

به منظور حل مشکلات رویاروی خود مقدار مناسبی از اندازه ی صرف کرده و طرح های واقعگرایان هایی ارائه میکنند. در کتاب خانواده درمانی دکتر مهرانگیز شجاع کاظمی و دکترسوسن سیف به برخی دیگر از ویژگی های خانواده سالم اشاره شده است که عبارتند از:

1.  خود را وقف خانواده و اعضای آن میکنند.
2.  قدر یکدیگر را میدانند، از نظر اجتماعی با یکدیگر ارتباط دارند.
3. اوقاتی را با یکدیگر سپری میکنند .
4. الگو های ارتباطی خوبی دارند.
5.  عقاید مذهبی قوی دارند.
6. قادرند به نحو مثبتی با بحرانها مقابله کنند.
7.  اعضاء، خود را تشویق و ترغیب میکنند.
8. وظایف و نقش های مشخص دارند.

از جمله مباحث خانواده درمانی این است که فرد را به عنوان سیستمی که درون سیستم های دیگر قرار دارد توصیف می کند. در این روش درمانی به جای سرزنش کردن بیمار یا خانواده کل خانواده فرصت دارد تا دیدگاه های متعدد و الگو های تعاملی را که مشخصه این واحد هستند بررسی کرده و در یافتن راه حل ها مشارکت کنند.

در فنون خانواده درمانی بهتر است راهبرد های مداخل های که درمانگران به کار می گیرند در ارتباط با ویژگی های شخصیتی آنها در نظر گرفته شوند خانواده درمانی بر مبنای یک رشته ارزشها و فرض های نظری استوار است. درمانگران باید صرف نظر از گرایش نظری خود، از ارزش های خویش و نحو های که این ارزش بر کار آنها با خانواده تأثیر می گذارند، آگاه باشند. چگونه خانواده بهتری داشته باشیم؟

پیشنهاد می شود مقاله گفتار درمانی بزرگسالان را بخوانید.